"Đừng dạy người giàu cách tiêu tiền."
Nghe thì có vẻ hợp lý, đầy mùi triết lý và sự nể trọng. Nhưng dưới con mắt của kẻ "Giải Phẫu Xã Hội", tôi nói thẳng: Đây là câu nói NGU XUẨN nhất, HÈN MỌN nhất và mang tính NÔ LỆ nhất của đám đông.
Tại sao? Vì nó đánh tráo khái niệm giữa TÀI SẢN và TRÍ TUỆ. Nó mặc định rằng cứ có tiền là auto (tự động) thông minh, auto đúng. Tỉnh lại đi. Tôi sẽ lột trần sự thật về cách người giàu tiêu tiền, và tại sao chính họ mới là những con "Cừu béo" ngon nhất trong mắt những kẻ săn mồi thực thụ.
ẢO GIÁC "HÀO QUANG TÀI SẢN" (THE HALO EFFECT)
Đầu tiên, hãy nhìn vào bản chất của câu nói này. Nó xuất phát từ đâu? Nó xuất phát từ Tâm lý nhược tiểu (Inferiority Complex) của người nghèo.
Khi bạn nhìn thấy một gã đi xe Rolls-Royce, đeo đồng hồ Richard Mille, não bộ của bạn (vốn được lập trình để phục tùng kẻ đầu đàn) ngay lập tức gán cho hắn mọi phẩm chất tốt đẹp: Thông minh, tài giỏi, tầm nhìn xa trông rộng. Bạn nghĩ: "Nó giàu thế chắc nó phải khôn hơn mình. Mình lương 10 triệu sao dám dạy nó tiêu 10 tỷ?"
Sai lầm chết người.
Hãy quan sát một cách cơ bản, tiền có thể đến từ nhiều nguồn:
Năng lực thực sự: Số này có, nhưng không phải tất cả.
Thừa kế: Sinh ra ở vạch đích. Gen di truyền tài sản, nhưng không di truyền cách quản lý tài sản.
May mắn: Trúng xổ số, trúng đất, trúng coin. Một kẻ ngốc gặp thời vẫn là một kẻ ngốc có tiền.
Lừa đảo/Tham nhũng: Dùng thủ đoạn để cướp đoạt. Giỏi thủ đoạn không có nghĩa là giỏi tư duy tài chính dài hạn.
Vậy thì, tại sao bạn lại cấm cản việc "dạy" họ tiêu tiền? Lịch sử đã chứng minh: Người giàu làm những điều ngu xuẩn với tiền bạc nhiều gấp vạn lần người nghèo.
Mike Tyson đốt 400 triệu USD vào hổ báo, gái gú và phá sản. Ai dám bảo "Đừng dạy Mike Tyson tiêu tiền"?
Các công tử Bạc Liêu đốt tiền nấu trứng. Đó là khôn ngoan hay là sự hoang phí bệnh hoạn của một bộ não rỗng tuếch?
Câu nói "Đừng dạy người giàu..." thực chất là cái khiên chắn để che đậy sự ngu dốt hoặc sự hoang phí của tầng lớp trọc phú, và là cái rọ mõm để bịt miệng những phản biện xã hội cần thiết.
THỊ TRƯỜNG SĂN CÁ VOI - NGƯỜI GIÀU LÀ CON MỒI NGON NHẤT
Đây là bí mật mà giới Marketing cao cấp không muốn bạn biết: Cả một nền công nghiệp khổng lồ tồn tại chỉ để DẠY người giàu cách tiêu tiền (vào túi của họ).
Nếu người giàu thực sự biết tiêu tiền, tại sao họ cần:
Chuyên gia tư vấn tài chính (Wealth Managers)?
Stylist định hình phong cách?
Môi giới nghệ thuật?
Cò đất, cò siêu xe?
Sự thật: Người giàu là những con Cá Voi (Whales). Và xung quanh họ là bầy Cá Mập (Sharks).
1. Bẫy "Hàng Hiệu": Bạn nghĩ cái túi Hermes giá 500 triệu là giá trị thực? Không. Giá vốn của nó chỉ vài chục triệu. Phần còn lại là "Thuế Đánh Vào Sự Phù Phiếm". Các thương hiệu xa xỉ không bán sản phẩm. Họ bán Sự Tự Tôn Giả Tạo. Họ "dạy" người giàu rằng: "Anh phải mua cái này mới đẳng cấp. Anh phải uống chai vang 10.000 đô này mới sành điệu." Và người giàu nghe theo răm rắp. Họ bị dắt mũi bởi những chiến dịch marketing đánh vào tử huyệt "Sợ bị coi thường". Vậy ai đang dạy ai? Chính những kẻ bán hàng đang dạy người giàu cách ném tiền qua cửa sổ.
2. Bẫy Đầu Tư: Ai là nạn nhân của những vụ lừa đảo tài chính lớn nhất (như Bernie Madoff hay gần đây là các vụ trái phiếu, tiền ảo quy mô lớn)? Không phải bà bán rau. Bà bán rau không có tiền để lừa. Nạn nhân là những triệu phú, những doanh nhân thành đạt. Tại sao họ giàu mà vẫn bị lừa? Vì Lòng Tham và Sự Tự Mãn. Họ tin rằng mình thông minh, mình không thể sai. Chính cái tôi ngạo mạn đó là điểm yếu chí mạng để bọn lừa đảo khai thác. Chúng vẽ ra những dự án bánh vẽ, những cam kết lợi nhuận trên trời, và "dạy" người giàu cách ném tài sản vào hố đen.
SINH HỌC CỦA TRỌC PHÚ
Hãy mổ xẻ tâm lý của nhóm người hay được bảo vệ bởi câu nói này nhất: Trọc Phú (New Money).
Đây là nhóm người giàu lên rất nhanh (nhờ trúng đất, trúng trend, hoặc thời thế). Tâm lý của họ chưa kịp thích nghi với số tiền họ có. Theo cơ chế tự nhiên, con người có nhu cầu khẳng định vị thế trong bầy đàn. Khi một kẻ ở tầng đáy bỗng nhiên có tiền, hắn bị thôi thúc bởi một lượng Testosterone và Dopamine hỗn loạn. Hắn muốn gào lên cho cả thế giới biết: "Tao giàu rồi! Hãy tôn trọng tao!"
Và hắn tiêu tiền như thế nào?
Hắn dát vàng lên bò bít tết (một hành động vô nghĩa về mặt ẩm thực nhưng đắt đỏ).
Hắn xây những tòa lâu đài quái dị, lai căng giữa Đông và Tây để khoe mẽ.
Hắn mua những chiếc siêu xe gầm thấp không thể chạy nổi ở đường ổ gà Việt Nam, chỉ để đắp chiếu và chụp ảnh.
Đó có phải là cách tiêu tiền thông minh không? KHÔNG. Đó là hành vi bù đắp cho sự thiếu hụt văn hóa và kiến thức. Đó là sự tiêu tiền dựa trên CẢM XÚC và NỖI SỢ, không phải dựa trên LÝ TRÍ và LỢI ÍCH.
Nếu bạn nói "Đừng dạy họ tiêu tiền", bạn đang dung túng cho sự lố bịch. Bạn đang khen ngợi con khỉ mặc vest là quý ông.
ĐỊNH NGHĨA LẠI: TIÊU TIỀN "NGU" VS. TIÊU TIỀN "KHÔN"
Tôi không phải kẻ thù của người giàu. Tôi là kẻ thù của sự ngu dốt. Vậy thế nào là tiêu tiền khôn? Và khi nào thì chúng ta có quyền "phán xét"?
Trong tư duy của tôi, mọi đồng tiền chi ra phải là một khoản ĐẦU TƯ (INVESTMENT), không phải CHI PHÍ (EXPENSE).
1. Tiêu tiền Khôn (Smart Spending):
Mua một chiếc Rolls-Royce để đưa đón đối tác, chốt hợp đồng nghìn tỷ. -> Đầu tư vào Thương hiệu & Quan hệ. (Ok)
Mua một bức tranh triệu đô để rửa tiền hoặc để né thuế, hoặc để bảo toàn tài sản. -> Đầu tư vào Tài chính ngầm. (Ok - xét về độ quái)
Chi tiền cho con đi học trường Ivy League để gia nhập mạng lưới tinh hoa thế giới. -> Đầu tư vào Di sản. (Ok)
2. Tiêu tiền Ngu (Stupid Spending):
Mua siêu xe chỉ để đua đòi với thằng hàng xóm, trong khi dòng tiền doanh nghiệp đang đứt gãy. -> Ngu.
Dát vàng lên toilet, lên trần nhà chỉ để thỏa mãn thị giác lòe loẹt, không có giá trị thanh khoản, bán không ai mua. -> Ngu.
Bao nuôi Sugar Baby, dính vào cờ bạc, nghiện ngập để tìm cảm giác mạnh. -> Tự sát.
Ranh giới giữa Khôn và Ngu nằm ở ROI (Return On Investment - Tỷ suất hoàn vốn). Người ngoài nhìn vào có thể không hiểu chiến lược của họ. Nhưng nếu chính người giàu cũng không hiểu mình tiêu tiền để làm gì ngoài việc "sướng", thì đó là lúc họ cần được dạy dỗ lại.
Và thực tế, rất nhiều đại gia Việt Nam đã "ngã ngựa", vào tù, phá sản chỉ vì không biết cách tiêu tiền và quản trị dòng tiền. Lúc họ vung tiền mua biệt thự du thuyền thì ai cũng tung hô. Lúc họ vỡ nợ thì mới vỡ lẽ: Hóa ra họ tiêu tiền vay, tiêu tiền của khách hàng, chứ không phải tiền của họ. Vậy lúc đó, câu nói "Đừng dạy người giàu..." còn giá trị không? Hay trở thành một trò cười chua chát?
TẠI SAO BẠN - NGƯỜI BÌNH THƯỜNG - CẦN PHẢI "SO" VỚI HỌ?
Đừng hiểu sai. Tôi không bảo bạn hãy đến trước mặt Phạm Nhật Vượng và dạy ông ấy kinh doanh. Nhưng bạn CẦN phân tích (thậm chí là phê phán) cách tiêu tiền của giới thượng lưu. Tại sao? Để Rút Ra Bài Học.
Xã hội là một trường học khổng lồ. Người giàu là những bài học sống động nhất.
Khi thấy một đại gia sụp đổ vì đầu tư dàn trải -> Hãy học bài học về sự tập trung.
Khi thấy một thiếu gia phá gia chi tử -> Hãy học bài học về giáo dục con cái.
Khi thấy một trọc phú bị lừa mua lan đột biến -> Hãy học bài học về lòng tham và sự thiếu hiểu biết.
Nếu bạn cứ giữ tư duy "Đừng dạy người giàu", bạn sẽ tắt chế độ tư duy phản biện. Bạn sẽ trở thành một con cừu chỉ biết gật đầu và ngưỡng mộ mù quáng. Hãy "dạy" họ trong đầu bạn. Hãy mổ xẻ hành vi của họ. "Tại sao lão ta mua cái đó? Nó mang lại lợi ích gì? Nếu là mình, mình có làm thế không?" Đó là cách duy nhất để bạn nâng cấp tư duy tài chính của chính mình. Đừng thần thánh hóa con người. Chỉ thần thánh hóa Quy Luật.
SỰ THẬT VỀ QUYỀN LỰC
Cuối cùng, hãy lật lại vấn đề: Ai là người phát minh ra câu nói "Đừng dạy người giàu cách tiêu tiền"?
Đó không phải là người giàu. Người giàu thật sự (Old Money) rất kín tiếng. Họ sợ bị soi mói. Họ không muốn ai chú ý đến cách họ tiêu tiền. Câu nói này được phát minh bởi Đám Đông Nô Lệ và Báo Chí Truyền Thông.
Đám đông nô lệ: Muốn bợ đỡ người giàu, muốn thể hiện mình là người "hiểu chuyện", "biết điều". Họ dùng câu này để tấn công những người dám nói lên sự thật.
Truyền thông: Cần view, cần quảng cáo từ các nhãn hàng xa xỉ. Họ cần tạo ra một văn hóa sùng bái vật chất để kích cầu tiêu dùng.
Vậy bạn nên làm gì:
Đập tan thần tượng: Người giàu cũng đi vệ sinh, cũng mắc sai lầm, cũng bị vợ bỏ, cũng bị lừa tiền như thường. Tiền chỉ là công cụ phóng đại bản chất con người. Nếu bản chất là Ngu, thì nhiều tiền sẽ làm cái Ngu đó to hơn và gây hậu quả lớn hơn.
Đừng dạy họ (bằng mồm), hãy học từ sai lầm của họ: Đừng comment dạo dạy đời. Nhưng hãy dùng sai lầm của họ làm phân bón cho trí tuệ của bạn.
Tập trung vào "Dòng tiền", đừng nhìn vào "Tiêu sản": Khi thấy họ tiêu tiền, đừng nhìn vào cái xe, cái túi. Hãy tự hỏi: "Hệ thống kinh doanh nào đang nuôi cái xe đó? Dòng tiền từ đâu ra?". Đó mới là thứ đáng học. Còn cách tiêu tiền? Đôi khi cách tiêu tiền của họ chỉ là màn kịch để che đậy sự trống rỗng bên trong.
"Đừng dạy người giàu cách tiêu tiền" là câu thần chú của những kẻ yếu hèn, không dám nhìn thẳng vào sự thật. Trong thế giới của tôi, không có vùng cấm. Bất cứ hành vi nào ngu xuẩn, lãng phí, phi lý trí - dù là của tỷ phú hay kẻ ăn mày - đều xứng đáng bị đưa lên bàn mổ xẻ.
Đừng để ánh hào quang của đồng tiền làm lóa mắt bạn. Hãy giữ cái đầu lạnh. Tiền của họ, họ tiêu. Nhưng Bài Học là của chung. Ai khôn, người đó học. Ai ngu, người đó sùng bái.
Đừng dạy người giàu cách kiếm tiền - cái này có vẻ đúng hơn đấy.